Waar staan we op financieel gebied

Financieel vertrekpunt

De Kadernota 2020 is het financiële vertrekpunt voor deze programmabegroting. Vóór de behandeling van de kadernota in de informatieve raad is een memo verstrekt met de gevolgen van de 'Meicirculaire 2019'.

De Kadernota 2020 presenteerde onderstaand meerjarenperspectief.

Tijdens de raadsbehandeling heeft het college toegezegd de Begroting 2020 aan te bieden met een sluitend structureel meerjarenperspectief. Naast dat dit gezond financieel beleid is, is dit ook een aspect waar de Provincie toezicht op houdt.

De Begroting 2020 presenteert een sluitend structureel meerjarenperspectief.

Verloop saldo Kadernota 2020 - Begroting 2020

Onderstaande berekening maakt het verschil inzichtelijk tussen het saldo van de Kadernota 2020 en de nu voorliggende Begroting 2020.

Na de vaststelling van de kadernota hebben zich nog autonome en nieuwe ontwikkelingen voorgedaan, deze zijn verwerkt in de begroting. Zoals toegezegd zijn er vervolgens maatregelen genomen om tot een sluitende begroting te komen.

In de kadernota zijn de autonome en nieuwe ontwikkelingen financieel vertaald in stelposten. Bij het opstellen van de begroting worden deze stelposten zo realistische mogelijk verwerkt in de programmabudgetten. Dit leidt tot afwijkingen. Bovendien zijn er tussen het opstellen van de kadernota en de begroting nog aanvullende nieuwe en autonome ontwikkelingen. Tenslotte heeft het college maatregelen getroffen om te komen tot een structureel sluitend meerjarenperspectief.

De volgende tabel geeft inzicht in de verschillen tussen de kadernota en de begroting.

Toelichting op autonome en nieuwe ontwikkelingen

• Algemene uitkering

De verwerking van de Meicirculaire 2019 leidt tot een aanpassing van de inkomsten (zie ook de informatieve memo). In 2020 en 2021 ontvangen we extra geld voor jeugdzorg, na 2022 wordt een verslechtering van de economische groei verwacht. Dit resulteert in een lagere uitkering.

De bouw van de middelbare school is vertraagd, daarmee vervallen de meeropbrengsten voor VO-leerlingen in de algemene uitkering van 2022 en 2023 (plusminus € -/- 125.000).

• Afschrijvingen

De realisatie van enkele grote investeringen uit het meerjaren investeringsplan (scholen en sportaccommodaties) lopen vertraging op. Dit heeft verschillende oorzaken:

- aanbestedingsprocedures duren langer;

- er wordt meer invulling gegeven aan participatie;

- wettelijke procedures, veelal op gebied van ruimtelijke ontwikkeling, die tot vertraging leiden.

Een latere realisatie van deze investeringen geeft de eerste jaren een voordeel omdat de afschrijvingslasten later starten. Door nieuwe investeringen en het verhogen van eerdere ramingen (bijvoorbeeld realisatie nieuwe sporthal) nemen de afschrijvingslasten toe. Dit zie je terug in de laatste jaren van het meerjarenperspectief.

• Rente langlopende leningen

Door het uitstellen van investeringen en door de lagere rentestand kunnen de rentelasten voor langlopende leningen naar beneden worden bijgesteld. De financiering gaat later plaatsvinden tegen een lagere rente dan eerder verwacht.

• Stelposten 'Groei van Diemen'

De stelposten voor de groei van Diemen zijn in de jaren 2022 en 2023 naar beneden bijgesteld. Er wordt in die jaren een minder snelle groei verwacht dan in de jaren 2020 en 2021.

Op basis van de werkelijke inkomsten 2019 zijn de belastinginkomsten voor 2020 en 2021 naar beneden bijgesteld. Dit levert in deze jaren een negatief effect op. Dit effect wordt in de jaren 2022 en 2023 weer opgevangen.

• Bijdrage Duo+

In de Begroting 2019 en de Kadernota 2020 zijn vooruitlopend op de totstandkoming van een nieuwe verdeelsleutel voor Duo+ stelposten opgenomen. Het lijkt dat niet het gehele budget van de stelposten nodig is, € 75.000 kan vrijvallen. Los van de begroting wordt een informatieve memo bijgevoegd over de totstandkoming van de nieuwe kostenverdeling Duo+.

• Realistisch ramen uitgaven bijstandsverlening (BUIG)

In de Kadernota 2020 is voorgesteld de uitgavenbudgetten voor de bijstandsverlening realistisch te ramen. Voorheen werden deze budgetten neutraal geraamd (inkomsten is uitgaven). Waarbij de inkomsten leidend waren. In de begroting 2020 zijn de uitgaven gebaseerd op de uitgaven van de laatste jaren. In de kadernota was rekening gehouden met een voordeel van € 750.000. Na uitwerking blijkt dit € 50.000 minder te zijn.

Toelichting op maatregelen voor sluitend maken begroting

• Stelpost te ontvangen Rijksbijdrage Jeugdzorg

Het Rijk heeft in de Meicirculaire 2019 extra middelen beschikbaar gesteld voor jeugdzorg. Het betreft een extra bijdrage van ruim € 4 ton. De bijdrage is toegekend voor de jaren 2019 tot en met 2021. De gemeenten hebben middels de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) aangegeven dat het om structurele tekorten gaat en dat deze incidentele toekenning niet toereikend is. Het Rijk heeft in overleg met de Provincie aangegeven dat bij het opstellen van de begroting 2020 de extra middelen als structureel mogen worden meegenomen in het meerjarenperspectief en dat dit ook vanuit de toezichthoudende rol van de Provincie is toegestaan.

Er is een landelijk onderzoek gestart naar de kosten binnen jeugdzorg. Veel gemeenten in Nederland, waaronder Diemen komen niet uit met de toegekende Rijksbijdrage die wordt ontvangen voor de overdracht van deze taak. Het landelijke onderzoek is de basis voor de aanpassing van de Rijksbijdrage (verwachting is een hogere bijdrage).

Alhoewel deze stelpost voorzichtig is ingeschat en verwerkt, levert het opnemen van deze stelpost ook een zeker risico. Het moet nog blijken of deze middelen daadwerkelijk ontvangen worden. Het college acht dit risico aanvaardbaar omdat het risico zich ook pas in 2022 voordoet. Tot die tijd werken we aan het beter beheersbaar maken van de uitgaven en is er waarschijnlijk ook duidelijkheid over de structurele Rijksbijdrage.

• Bijstellen budget 'Diemen aan het werk'

In het coalitieakkoord 'Duurzaam Samenleven' zijn incidentele middelen vrijgemaakt voor het terugdringen van het aantal bijstandscliënten (Diemen aan het werk). Dit aansluitend op de landelijke ambities tegen deze maatschappelijk problematiek. Er is een notitie opgesteld hoe invulling te geven aan deze ambitie. Het blijkt dat we op dit gebied al behoorlijk actief zijn en dat de extra incidentele middelen uit het coalitieakkoord niet volledig nodig zijn om toch de ambitie eis te realiseren. Een deel deel van het budget kan vrijvallen.

• Deel duurzaamheidsbudget incidenteel maken

Om de ambities op het gebied van duurzaamheid waar te maken is een structureel budget van € 0,5 miljoen vrijgemaakt. Een deel van dit budget is voor personele capaciteit (€ 0,2 miljoen) en het restant voor de ondersteuning van duurzaamheidsinitiatieven. In veel gevallen is daarbij een eenmalige startbijdrage van de gemeente voldoende. De gemeente faciliteert en fungeert vooral als vliegwiel. Dit is ook de reden dat het college voorstelt een deel van het duurzaamheidsbudget, € 0,2 miljoen, incidenteel te maken.

Al eerder heeft de raad besloten om de niet ingezette middelen voor duurzaamheid tijdens deze collegeperiode te storten in de 'Bestemmingsreserve Duurzaamheid'.

Mede door de biomassaperikelen heeft het opstellen en de uitvoering van het duurzaamheidsprogramma enige vertraging opgelopen. Door het creëren van deze reserve blijven de gelden beschikbaar voor duurzaamheidsinitiatieven. Inzet van de reserve geschiedt via afzonderlijke raadsvoordrachten of via de reguliere P&C-documenten.

Het college stelt voor het incidentele budget voor de resterende jaren van het collegeprogramma, € 0,6 miljoen(3 x € 0,2 miljoen) vanuit de Algemene Reserve direct in de Bestemmingsreserve Duurzaamheid te storten. Hiermee vervalt in de exploitatiebegroting jaarlijks een budget van € 0,2 miljoen en zijn de middelen direct beschikbaar voor duurzaamheidsinitiatieven met een incidenteel karakter.

• Stelpost Diemen 2022

Om aan alle ontwikkelingen en ambities invulling te geven is het nodig de ambtelijke organisatie te optimaliseren. Met name op het gebied van aansturing en programmatisch werken worden knelpunten ervaren. In 2019 heeft met begeleiding van een extern bureau een inventarisatie plaatsgevonden. Samen met de organisatie wordt gezocht naar een verdere professionaliseringsslag. In de kadernota was hier een structureel budget van € 250.000 voor geraamd. Verwachting is dat dit ruim is ingeschat, voorstel is dit budget met € 100.000 te verlagen. Zo nodig kan eventueel het groeibudget voor 2021 (€ 200.000) worden ingezet voor mogelijke tegenvallers.

Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De risico's en de berekening van het weerstandsvermogen zijn geactualiseerd.

Structureel zijn de risico's van de 'open-einde' regelingen binnen het sociaal domein en de bijstand het grootst. Nu ook de uitgaven voor de bijstandsverlening realistisch begroot worden neemt het risico toe. De kostenontwikkeling binnen het sociaal domein, met name jeugdzorg, blijven onze nadrukkelijk aandacht houden. Temeer omdat de inkomsten die we voor deze nieuwe taak ontvangen niet toereikend zijn.

De grondexploitaties blijven, door de snelle ontwikkelingen en de grote geldstromen die hiermee gepaard gaan, een fors deel van het incidentele risico uitmaken.

De Algemene Reserve is toereikend en blijft de komende jaren naar verwachting stabiel. Toekomstige negatieve rekeningresultaten en het voordoen van risico's kunnen dit beeld doen veranderen.

Lokale lastendruk

De sturing op de lokale lastendruk vindt plaats bij de vaststelling van de begroting. De uitwerking van de financiële begrotingskaders verwerken we in de belastingverordeningen. De belastingverordeningen 2020 worden in de gemeenteraadsvergadering van december 2019 vastgesteld. Voorstel is alle belastingen, met uitzondering van de precariobelasting op leidingen, te indexeren met 1,5%. Bij het wetsvoorstel tot afschaffing van de precario op leidingen is ook vastgelegd dat deze belasting niet meer mag worden verhoogd.

Door ontwikkelingen waar het college geen invloed op heeft zijn we genoodzaakt de lokale lastendruk harder te laten stijgen dan alleen de indexering met het prijsindexcijfer (1,5%).

• Onroerend zaakbelasting (OZB) woningen

Voorstel is de onroerend zaakbelasting voor woningen naast de reguliere prijsindexering van 1,5% met 5% extra te verhogen. Oorzaak hiervan is de explosieve waardestijging van de WOZ-waarde in onze regio. De bijdrage die wij ontvangen van het Rijk worden gekort met de verwachte OZB-opbrengst. Deze berekening is gebaseerd op de gemiddelde landelijke WOZ-waardestijging. De WOZ-waardestijging in Diemen is aanzienlijk hoger. Dit heeft de laatste jaren tot een steeds groter verschil geleid. Voorstel is dit verschil middels een extra tariefsverhoging van 5% in 2020 te corrigeren.

• Afvalstoffenheffing

Ook voor het tarief afvalstoffenheffing geldt dat naast de reguliere prijsindexering van 1,5% een extra verhoging nodig is. Oorzaak hiervan is de situatie bij het Amsterdamse Energiebedrijf (AEB). Er wordt momenteel hard gezocht naar oplossingen voor deze situatie. Voorzien wordt dat, onafhankelijk van de gekozen oplossingsrichting, de verbrandingskosten voor restafval aanzienlijk hoger zullen zijn in 2020. Reden voor het college om te anticiperen op deze ontwikkeling en een extra verhoging van € 20 door te voeren.

In 2019 en 2020 zal vorm worden gegeven aan de maatregelen voor het beter scheiden van afval. Doelstelling is tot een beter scheidingspercentage te komen. In deze begroting is nog geen rekening gehouden met de financiële effecten van het nieuwe beleid. Dit maakt onderdeel uit van de discussie. Uitgangspunt is dat betere scheiding van afval de meerkosten als gevolg van de te nemen maatregelen opheft.

Het is afwachten of het Rijk nog nieuwe maatregelen neemt om de afvalscheiding te simuleren, bijvoorbeeld verdere verhoging van de verbrandingsbelasting.

Een nieuwe berekening van de lokale lastendruk is opgenomen in de paragraaf 'Lokale heffingen'.

Nieuw beleid

Onderstaand een overzicht van alle nieuwe beleidsvoornemens die zijn opgenomen in de begroting 2020. Grotendeels vloeien deze voort uit het coalitieprogramma 'Duurzaam Samenleven'. Een toelichting op het nieuwe beleid vindt u terug op de programma's.