Gemeentelijk duurzaamheidsprogramma
Kaders voor het duurzaamheidsprogramma
In het coalitie-akkoord 2018 - 2022 zijn de volgende speerpunten voor duurzaamheid benoemd: investeren in energietransitie, verkleinen van onze afvalberg, koesteren van de groene ruimte en het verbinden van de natuur en verzilveren van het draagvlak voor een duurzamer Diemen.
Daarnaast heeft de gemeente Diemen zich via mede-ondertekening van de intentieverklaring gecommitteerd aan de volgende doelstellingen:
Een energieneutraal Diemen in 2040 (intentieverklaring AM regio);
een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie in 2030 (intentieverklaring Klimaatverbond);
10% circulair inkopen en opdrachtgeverschap in 2022, 50% in 2025 en indien haalbaar 100% in 2030 (MRA intentieverklaring circulair inkopen en opdrachtgeverschap).
Met ondertekening in februari 2017 van het manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2016 -2020 heeft gemeente Diemen verklaard een actieplan te gaan maken om het maatschappelijk verantwoord inkopen te verbeteren. Op 17 juni 2019 heeft gemeente Diemen zich bij de Green Deal Zero Emission stadslogistiek aangesloten. Deze Green Deal richt zich op het zoveel mogelijk emissieloos beleveren van de stedelijke omgeving met als uiteindelijke doel om schadelijke emissies (CO2, NOx, fjnstof) als gevolg van stadslogistiek te reduceren tot nul. Ook heeft gemeente Diemen op 1 februari 2018 de MRA intentie-overeenkomst aardgasvrije nieuwbouw ondertekend. Naar aanleiding hiervan is de gemeente met alle ontwikkelaars waarmee al afspraken gemaakt waren of de bouwvergunning al was aangevraagd vóór de ingang van het aardgasverbod voor nieuwbouw (per 1 juli 2018) in gesprek gegaan. Hierbij is gevraagd of ze op vrijwillige basis hun gebouwen alsnog aardgasloos en daarmee toekomstbestendig willen opleveren.
Nederland heeft in 2015 het klimaatakkoord in Parijs ondertekend. In het regeerakkoord is daarom als doelstelling opgenomen dat Nederland in 2030 49% minder broeikasgassen uitstoot dan in 1990. Daarnaast is de nationale Energie agenda als doelstelling een aardgasloze gebouwde omgeving in 2050 opgenomen. Om deze nationale doelstellingen te kunnen realiseren moeten gemeenten in 2020 in regionaal verband een Regionale EnergieStrategie (RES) opstellen en in 2021 een gemeentelijke warmtevisie vastgesteld hebben. Vervolgens zullen voor de wijken die in de warmtevisie zijn aangewezen om vóór 2030 van het aardgas af te gaan wijkuitvoeringsplannen moeten worden opgesteld. De inschatting is dat voor de energietransitie de komende jaren jaarlijks 1 fte aan inzet en € 100.000 uit de met het coalitie-akkoord voor duurzaamheid beschikbaar gestelde middelen benodigd is.
In het nationale programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) is als doelstelling voor afvalscheiding opgenomen het restafval terug te dringen naar 100 kg per inwoner per jaar. Het verminderen van de huidige hoeveelheid huishoudelijk restafval van 230 kg per inwoner van Diemen per jaar, vraagt om een andere manier van afval inzamelen. Hiertoe is gestart met de ontwikkeling van nieuw gemeentelijk afvalbeleid.
Duurzaamheidsprogramma 2020
In de gemeentelijke begroting over 2019 was de eerste duurzaamheidsparagraaf opgenomen. Eén van de acties betrof het vanuit een visie op duurzaamheid opstellen van een overkoepelend duurzaamheidsprogramma. Het verzoek van de provincie om een gemeentelijke VVGB af te geven voor de bij de provincie ingediende vergunningaanvraag voor de biomassaketel bij Nuon\Vattenfall vroeg echter veel incidentele extra inzet van de medewerkers die betrokken zijn bij duurzaamheid. Hierdoor is er nog geen duurzaamheidsprogramma gereed waarop de duurzaamheidsparagraaf voor de begroting van 2020 kan worden gebaseerd.
Lopende acties, die in 2019 en daaraan voorgaande jaren zijn gestart, zullen de komende tijd worden gecontinueerd. Daarnaast zijn en worden nieuwe acties op het vlak van duurzaamheid uitgezet. Bij de acties voor 2020 kunnen 4 pijlers worden onderscheiden:
1. Organiseren van interne ambtelijke capaciteit/kennis voor inzet op het gebied van duurzaamheid
Naast de in 2019 gerealiseerde 0,8 fte structurele personele versterking op het vlak van energietransitie, zal de personele capaciteit en kennis op het vlak van duurzaamheid de komende tijd verder moeten worden uitgebreid. Momenteel vindt er meer ambtelijke inzet plaats op duurzaamheid dan er feitelijk aan tijd voor beschikbaar is. Daardoor blijven kansen onbenut en komen andere werkzaamheden in de verdrukking. Tegelijkertijd hebben we de ambtelijke kennis en kunde op het gebied van duurzaamheid hard nodig om een duurzaamheidsprogramma op te stellen en uit te voeren. Daarom wordt geïnvesteerd in opleiding en het vrijmaken van medewerkers die reeds actief zijn op de diverse gebieden van duurzaamheid.
De inschatting is dat momenteel 1fte extra ambtelijke capaciteit nodig is voor:
Beleggen van het accounthouderschap (opdrachtgeversrol vanuit de gemeente) voor de Omgevingsdienst en coördinatie van de bij de omgevingsdienst belegde gemeentelijke milieutaken.
Extra ureninzet voor ruimtelijk beheer bij de uitwerking van duurzaamheidsvraagstukken op het gebied van groen, water, klimaatadaptatie, operatie Steenbreek, vergroening, waterberging, etcetera.
Extra inzet op het raakvlak stedenbouw/landschap en ruimtelijk beheer gericht op een ecologisch betere inrichting van het openbare groen in het stedelijke gebied
Capaciteit voor het oppakken van projecten en het inspelen op de toename van de hoeveelheid initiatieven en vragen vanuit de samenleving op het vlak van duurzaamheid
Ondersteuning bij communicatie, participatie, vormgeving, het regelen van bijeenkomsten, vergaderingen, postrondes, etc. om de inhoudelijk deskundigen te ontlasten.
2. Continueren/intensiveren van reeds in gang gezette activiteiten
Op het gebied van duurzaamheid hebben we in 2019 en voorgaande jaren niet stil gezeten. Diverse zaken zijn met positief resultaat opgepakt en zullen moeten worden gecontinueerd en/of worden uitgebouwd, zoals:
Energietransitie
In regionaal verband opstellen (en tweejaarlijks actualiseren) van een regionale energiestrategie voor de opwek van duurzame elektriciteit en warmte;
Voortzetten van de MRA samenwerking warmte/koude;
In samenwerking met Uithoorn en Ouder-Amstel aanbesteden van de ontwikkeling van de gemeentelijke warmtevisies (per gemeente wordt wel een aparte warmtevisie gemaakt);
Voortzetten van regionale A+AM samenwerking verduurzaming van bestaande koopwoningen, waaronder het gezamenlijke regionale energieloket, kennisuitwisseling en de gezamenlijke aanvraag voor de provinciale subsidie voor verduurzaming van bestaande koopwoningen;
Opnieuw onderzoeken van de mogelijkheden voor windenergie (naar aanleiding van de regionale energiestrategie, het nieuwe coalitie-akkoord van de provincie en initiatief vanuit de samenleving);
Maken en uitvoeren van prestatie-afspraken met woningcorporaties;
Voortzetten van de ondersteuning van de energiecoöperatie Diemen Ecostroom bij het werven van nieuwe deelnemers en nieuwe bedrijfsdaken;
Voortzetten van de collectieve inkoopacties voor energiebesparingsmaatregelen en het opwekken van duurzame elektriciteit met zonnepanelen (de zogenoemde no regret maatregelen die sowieso een goede investering zijn ongeacht voor welke techniek er uiteindelijk wordt gekozen om van het gas af te gaan);
Doorontwikkelen van de collectieve inkoopacties naar een meer integrale aanpak die gericht is op een ontzorgend traject naar energieneutrale en/of aardgasloze woningen. Dit mede gebaseerd op de kennis die is opgedaan tijdens het door de VNG gesubsidieerde innovatieve project "in één of meer stappen naar een energieneutrale woning" waarvoor gemeente Diemen penvoerder was;
Ontwikkelen van een ondersteunende en ontzorgende aanpak energiebesparing en opwek van duurzame energie voor verenigingen van eigenaren ;
Voortzetten van de verstrekking van gemeentelijke duurzaamheidsleningen voor woningeigenaren ter financiering van energiebesparingsmaatregelen en het opwekken van duurzame energie.
Schoon en duurzamer vervoer
Uitvoeren van de beleidsnota Elektrisch rijden en opladen in Diemen met als actiepunten: vraaggestuurd realiseren van een dekkend netwerk van laadpalen en onderzoek naar de haalbaarheid van elektrische deelmobiliteit;
Voortzetten van de regionale MRA-e samenwerking op het gebied van elektrische laadpalen;
Voortzetten van de samenwerking met de partners van de Green deal Zero Emission Stadslogistiek;
Meewerking aan Zero Emissie Mobilteit (ZEM) waaronder het vergroenen van de bussen van het GVB.
Klimaatadaptatie
Tegengaan van opwarming in stedelijk gebied via vergroenen en ontstenen van openbare ruimte en tuinen, ondermeer door voortzetting van operatie Steenbreek;
Preventie van waterschade door intensere regenbuien via laagteberging in de openbare ruimte en toepassen van waterdoorlatende hemelwaterriolering;
Tegengaan van negatieve effecten van droogte door toepassen van waterdoorlatende hemelwaterriolering;
Voeren van risicodialogen over de gevolgen van klimaatverandering met de samenleving.
Circulaire economie
Ontwikkelen van een nieuw afvalbeleid voor huishoudelijk afval gericht op het realiseren van de landelijke afvalscheidingsdoelstelling van maximaal 100 kg restafval per inwoner;
Inzetten van externe kennis en participatie voor de afvalinzameling, gericht op preventie van afval en het beter scheiden van afval in herbruikbare grondstoffen om de hoeveelheid restafval te reduceren;
Voortzetten van circulaire inkoop en opdrachtgeverschap bij aanbestedingen zoals bij de renovatie van raadszaal en publiekshal en de aanbesteding van Holland Park West
Maken van een grondstoffenpaspoort voor een gemeentelijk gebouw en registratie in het Madaster (een materialen Kadaster).
Natuur en ecologie
Versterken van de natuurwaarde van de gebieden buiten de bebouwde kom;
Versterken van de kwaliteit van de ecologische structuur binnen de bebouwde kom;
Aanleg (waar mogelijk) en beheer van natuurvriendelijke oevers;
Verhogen van de belevings- en natuurwaarde bij het groot onderhoud van perken en borders;
Voortzetten en doorontwikkelen van het aangepaste grasmaaibeleid met oog voor ecologie (met name insecten) bij de A-kwaliteit gazons;
Vergroenen van schoolpleinen met als startpunt het door ouders opgestarte initiatief bij de Oktopus;
Stimuleren van de vogelstand via plaatsing en beheer van vogelhuisjes;
Indien mogelijk herplanten en bijplanten van bomen.
gemeentelijke interne milieuzorg en duurzaam inkopen
Voortzetten en versterken van de gemeentelijke interne milieuzorg (duurzaam doen) en inventariseren en versnellen van duurzaamheidsmaatregelen bij gemeentelijke gebouwen en terreinen (in de onderhoudsplannen);
Voortzetten van de vervanging van conventionele openbare verlichting door LED armaturen/verlichting;
Voortzetten van de inkoop van duurzame elektriciteit en CO2 gecompenseerd gas;
Doorontwikkelen en uitvoeren van een actieplan (start in 2019) voor hogere ambities bij maatschappelijk verantwoord inkopen. Hiervoor wordt samengewerkt met stichting RIJK;
Voortzetten van het advies op duurzaamheidaspecten en social return on investment bij gemeentelijke inkoop (op basis van de inkoopjaarlijst).
Duurzaamheid bij ruimtelijke ontwikkelingen
Voortzetten van het afgeven van integraal duurzaamheidsadvies (energiebesparing en duurzame energie, klimaatadaptatie, circulair, natuur/ecologie) bij ruimtelijke planvorming en ontwikkeling;
Kritisch omgaan met parkeernormen voor nieuwbouw met als uitgangspunt parkeren op eigen terrein (POET);
Inzetten op duurzaamheidskansen bij de wijkgerichte aanpakken van ruimtelijk beheer.
Samenwerking, participatie en cocreatie
Ondersteunen en faciliteren van de cocreatie met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties binnen Daarom Duurzaam Diemen en voortzetten van de ondersteuning van de vliegwielgroep. Deze vliegwielgroep richt zich op het ondersteunen van de initiatieven, het vergroten en versterken van de community, de promotie van de ontwikkelde website met digitale loketfunctie en het organiseren van bijeenkomsten;
Voortzetten en versterken van de samenwerking binnen de (sub)regio, zowel in AM-verband als in MRA verband en met de provincie en Waternet (bijv. op het gebied van klimaatadaptatie);
Benutten van de overleggen met bedrijven (o.a. ondernemend Diemen, de winkeliersverenigingen van de winkelcentra, Bergwijkpark) en de gemeentelijke nieuwsbrief voor bedrijven bij communicatie over wettelijke verplichtingen, kansen en subsidies op het vlak van duurzaamheid;
Benutten van het periodieke overleg van de schooldirecties met de gemeente voor het bespreken en aanreiken van kansen op het vlak van duurzaamheid en natuur en milieu-educatie.
Natuur en milieu-educatie en communicatie
Voortzetten van de gemeentelijke communicatie over duurzaamheid via de gemeentelijke facebookpagina, twitter, de gemeentegids en Diemen info (met losse artikeltjes of via themanummers (zoals: duurzaamheid (Diemen Info sept 2018) en groen (Diemen Info jun 2018)) en bijeenkomsten zoals het energiecafé van 2 juli 2019;
Voortzetten van communicatie over duurzaamheid in samenwerking met Daarom Duurzaam Diemen via de website www.daaromduurzaamdiemen.nl, de nieuwsbrief en de facebookpagina van Daarom Duurzaam Diemen;
Voortzetten van de promotie van het regionale energieloket als vraagbaak voor woningeigenaren bij het verduurzamen van hun woning;
Voortzetten van de gesubsidieerde excursie met de boswachter in het Diemerbos voor scholen;
Voortzetten van de gesubsidieerde Natuur en Milieu educatie (NME) lespakketten voor basisscholen in AM regionaal verband;
Stimuleren van bewustwording en gedragsverandering bij inwoners via promotie en subsidiëring van klimaatgesprekken in Diemen.
Deze acties zullen in onderlinge samenhang worden beschouwd en worden opgenomen in het integrale Duurzaamheidsprogramma (zie punt 4).
3. Inspelen op nieuwe initiatieven/ondersteunen van pilots
Gelukkig wordt verduurzaming steeds meer gezien als een opgave die de hele samenleving aangaat. Inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties komen, ook mede dankzij de aanpak van Daarom Duurzaam Diemen, steeds vaker met eigen duurzaamheidsinitiatieven. Dergelijke initiatieven kunnen niet in de wacht worden gezet omdat de gemeente een programmatische aanpak voorbereid.
Zo werd in 2019 de implementatie van natuur en milieu-educatie via de Wonderwel Leerlijn voor scholen in Diemen, de communicatie en promotie van de in 2018 opgerichte zonnecoöperatie Diemen Ecostroom en het ouderinitiatief voor het vergroenen van het schoolplein van de Octopus gesubsidieerd. De komende jaren zullen we de stichting Daarom Duurzaam Diemen blijven ondersteunen met een structurele subsidie. De stichting Daarom Duurzaam Diemen kan hierdoor verder doorgroeien tot een brede community gericht op een duurzamer Diemen en op haar beurt ook microsubsidies verstrekken aan duurzaamheidsinitiatieven in Diemen. Ook de subsidie voor natuur en milieu-educatie (gratis excursie met de boswachter en de gesponsorde lespakketten van de AM regio) en bewustwording en gedragsverandering via klimaatgesprekken (inwoners kunnen hier gratis aan deelnemen) zal worden gecontinueerd.
We vinden dat we dergelijke initiatieven nu al moeten ondersteunen, zelfs wanneer de directe duurzaamheidswinst niet altijd op voorhand te garanderen is. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat bij een pilot met beperkte duurzaamheidswinst wel veel Diemenaren worden geactiveerd/geënthousiasmeerd. Op basis van de bevindingen kan vervolgens een verbeterde aanpak met een groter effect worden ontwikkeld.
Duurzaamheid vraagt dus ook om experimenten. Wij vinden het belangrijk dat een deel van het beschikbare budget (wij denken aan maximaal € 100.000) kan worden ingezet voor initiatieven en pilots, zodat we geen kansen laten liggen. Daarbij willen we prioriteit geven aan initiatieven die een voorbeeldproject kunnen zijn of een vliegwieleffect hebben.
4. Opstellen van een Duurzaamheidsprogramma
Met de integrale benadering van de fysieke ruimte in de Omgevingswet zal duurzaamheid als één van de pijlers in de nieuwe gemeentelijke Omgevingsvisie moeten worden opgenomen. Dat vraagt om een meer integrale benadering waarbij de beleidsdoelstelling bepalend is en niet het beleidsterrein.
Tot nu toe is de aanpak van de diverse duurzaamheidsaspecten vooral gericht geweest op verscheidene, los van elkaar staande, projecten, met de focus op draagvlak en aansprekend resultaat. Het positieve resultaat daarvan (bijvoorbeeld Daarom Duurzaam Diemen) effent de weg voor doorontwikkeling naar een programmatische aanpak. De programmatische aanpak moet wel realistisch en effectief zijn. Dat wil zeggen dat we daar projecten in onderbrengen die kansrijk en uitvoerbaar zijn. Daartoe zullen keuzes moeten worden gemaakt en prioriteiten worden moeten gesteld.
Ook zal meer aansluiting moeten worden gezocht bij regionale en (inter)nationale ontwikkelingen. De samenwerking met ondermeer de AM gemeenten, de Metropoolregio Amsterdam, de provincie, Waternet en de netbeheerders zal versterkt moeten worden. Dat geldt ook voor de samenwerking en cocreatie met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
Ter voorbereiding op de programmatische aanpak zijn er themaraadssessies georganiseerd over duurzaamheid (7 maart 2019) en de energietransitie (9 april 2019). Hierbij zijn ondermeer bestuurlijke dilemma's ten aanzien van duurzaamheid besproken. Daarnaast is er aanvullende input opgehaald bij stakeholders waaronder ondernemers, inwoners en maatschappelijke organisaties. Intern is er een longlist gemaakt van projecten en activiteiten waarvan de uitvoering reeds loopt, de uitvoering noodzakelijk (wettelijk of bestuurlijk) is of waarvan uitvoering wenselijk is.
Met deze input zal in het vierde kwartaal van 2019 duurzaamheidsagenda worden opgesteld die ter besluitvorming aan de gemeenteraad zal worden voorgelegd. Deze agenda kan vervolgens worden vertaald naar een programma met uitvoeringsgerichte projecten. Op basis daarvan kan bij de eerstvolgende begroting een meer specifieke indicatie worden gegeven van de geplande inzet en besteding van capaciteit en budget.